#LVD2023: Een lesbisch* perspectief op Italië onder Meloni

Onze activiste Séverine De Bruyn reisde naar Italië om de situatie voor lesbische* vrouwen beter te begrijpen. Op deze Lesbian Visibility Day schrijft ze over haar ervaringen in de oprichtingslidstaat van de Europese Unie.

Dit zijn slechts twee van de verklaringen die de afgelopen maanden weerklonken in de Italiaanse samenleving. Onnodig te zeggen dat de LGBTIQ+ gemeenschappen en de positie van vrouwen ernstig bedreigd worden. Maar hoe is het nu echt om te leven als vrouwelijk lid van de LGBTIQ+ gemeenschap in Italië? Met deze vraag ging ik naar het land van la dolce vita.

Mijn eerste stop is Parma.

Hier sprak ik met Eleonora Meloni. Haar achternaam is geen grapje. Gelukkig is deze achternaam het enige dat Eleonora deelt met de eerste vrouwelijke premier van haar land. De Sardijnse werkt als psycholoog en seksuoloog. De afgelopen jaren was ze vrijwilliger bij Ottovacolore, een lokale LGBTIQ+ organisatie in Parma.

Ottovacolore is een NGO die onder andere samenwerkt met de gemeente Parma en het Rode Kruis. Hun activiteiten zijn zeer divers: sociale vrijetijdsbesteding, juridische bijstand, het organiseren van een zelfhulpgroep, enz.

Eleonora Meloni met Séverine De Bruyn.

Met haar achtergrond als psychologe is Eleonora de perfecte persoon om deze zelfhulpgroep te leiden. In haar professionele leven werkt ze ook met de LGBTIQ+-gemeenschappen. Je kunt bijvoorbeeld contact met haar opnemen voor therapeutische begeleiding op het gebied van coming-out of seksualiteit. Familie en vrienden van LGBTIQ+ mensen kunnen ook contact met haar opnemen.

Ik vraag haar hoe het is om in Italië te leven als lid van de LGBTIQ+ gemeenschap.

“Dat hangt af van de regio waar je woont. Over het algemeen is het in het noorden gemakkelijker dan in het zuiden. Net zoals het in steden waarschijnlijk gemakkelijker is dan in kleine steden. In kleine steden kunnen ze je zien als de mafkees van de stad… Naast de regio spelen ook de mensen om je heen een belangrijke rol. Accepteren je vrienden en familie je als lid van de LGBTIQ+ gemeenschap? Dit is ook een belangrijke factor.“

Eleonora deelt ook haar persoonlijke ervaringen. Ottovacolore is een organisatie waar ze zich thuis voelt als biseksuele vrouw. Een plek waar biseksuele uitwissing niet bestaat. Buiten Ottovacolore heeft ze discriminatie ervaren. Wat betreft heteromannen werd ze geconfronteerd met mensen die denken dat alle biseksuele vrouwen geïnteresseerd zijn in triootjes. Er is haar ook verteld dat “het oké is als je vreemdgaat met een vrouw, maar niet met een man”. Maar ze werd ook gediscrimineerd door lesbische vrouwen, die haar een ‘hybride persoon’ noemden.

Hoe zit het met seksuele voorlichting in Italië?

“Eerlijk gezegd is het moeilijk! Het Rode Kruis staat positief tegenover LGBTIQ+-kwesties. Ze hebben een inclusief programma voor seksuele voorlichting. In Italië is het onmogelijk om een school binnen te komen om over LGBTIQ+ onderwerpen te praten. Het gevolg is dat je voorlichting over seksueel overdraagbare aandoeningen (SOA’s) moet gebruiken als een paard van Troje. En als je eenmaal in de school bent, hangt alles af van de houding van de leerlingen en de vragen die ze hebben.“

“Je kunt beginnen te praten over LGBTIQ+ kwesties, respect in seksuele relaties, hoe je seks kunt hebben, enz. Maar als je een school benadert met een programma over inclusieve seksuele voorlichting, is de kans erg klein dat je toegang krijgt tot de school. Zelfs als je erin slaagt om een school binnen te komen met het traditionele gesprek over seksueel overdraagbare aandoeningen en je het kunt omvormen tot een inclusieve sessie, zul je achteraf een serieuze reactie krijgen.“

Eleonora vertelde me over een cursus seksuele voorlichting die ze gaf op een paar scholen in Piacenza. Als reactie hierop schreven lokale politici, sommige ouders en zogenaamde ‘anti-gender’ bewegingen een artikel tegen haar dat door de lokale krant werd gepubliceerd.

“Over het algemeen rust er een stigma op uitgebreide seksuele voorlichting. Het kan alleen gaan over seksueel overdraagbare aandoeningen, niet over respect of hoe je seks moet hebben. In de Italiaanse samenleving is seks erg aanwezig, maar je kunt niet praten over hoe je seks moet hebben. Een positieve benadering van seksualiteit is onmogelijk in Italië.“

Ondanks deze moeilijke omstandigheden overtuigt Eleonora’s doorzettingsvermogen me ervan dat ze zal blijven vechten voor elk lid van de LGBTIQ+ gemeenschappen en inclusieve seksuele voorlichting. Zij is een van de jonge mensen die dit land kunnen veranderen.

Mijn volgende stop is Modena.

Dit is de stad waar Ferrari is geboren. Ik ben uitgenodigd door Angelica Polmonari en Elisa Fraulini voor de wekelijkse opening van Arcigay Modena Matthew Shepard, het lokale comité van Arcigay. Hier ontmoet ik onder andere de vrijwilligers van Telefono Amico (de hulplijn voor leden van onze gemeenschap), Giorgio Dell’Amico (verantwoordelijk voor migratiezaken), Claudio Montagna en Cornelia Dzeyk, twee vrijwilligers bij Agedo Modena. Agedo Modena, geassocieerd met Agedo Nazionale, bestaat uit ouders, familieleden en vrienden van LGBTIQ+ mensen die zich inzetten voor hun burgerrechten en hun recht op persoonlijke identiteit.

Angelica Polmonari, Claudio Montagna, Cornelia Dzeyk en Séverine.

Claudio en Cornelia zijn al 11 jaar vrijwilligers bij de organisatie. Toen hun zoon uit de kast kwam, raadde hij hen aan om naar Agedo te gaan. Nadat ze hun eerste pride in Rome hadden bijgewoond, besloten ze iets te doen voor de LGBTIQ+-gemeenschappen. “Het was zo overweldigend, dus we besloten iets te doen om andere ouders te helpen, maar ook de jonge LGBTIQ+ mensen.“

Ouders komen naar hen toe als ze problemen hebben met de coming-out van hun kind, maar meestal zien Claudio en Cornelia hen maar één keer. De meeste ouders willen geen vrijwilliger worden, omdat ze niet geassocieerd willen worden met de LGBTIQ+ gemeenschappen. We spraken wat dieper over de houding van ouders in Italië ten opzichte van hun kind dat LGBTIQ+ is.

Veel ouders weten dit over hun kind, maar ze praten er niet over. Deze houding is diep geworteld in de zwijgcultuur die Italië kenmerkt. Cornelia maakt de vergelijking met Duitsland, waar ze vandaan komt.

“In Duitsland werken we rond wat we fout hebben gedaan tijdens de wereldoorlog, we ontkennen het fascisme niet. Daarom organiseren we tentoonstellingen, praten we over onze fouten, zodat we ze niet nog een keer maken. We onderwijzen onze kinderen over de gevaren van het fascisme, over wat we verkeerd hebben gedaan. In Italië praat niemand over de gruweldaden van Mussolini, over de gevaren van het fascisme. Als gevolg daarvan stemmen mensen op extreem-rechtse politieke partijen zonder zelfs maar te weten wat fascisme is.“

Ik vraag Claudio en Cornelia waarom de Italiaanse samenleving zoveel moeite heeft om LGBTIQ+ mensen te accepteren. Waarom is het zo moeilijk om een LGBTIQ+ persoon te zijn in Italië?

Ze vertellen me dat er veel redenen zijn. Een belangrijke is dat er geen onderwijs is over LGBTIQ+ onderwerpen. Op school leer je niet over respect voor andere mensen. Het schoolsysteem moet dringend veranderen. Daarnaast is er de negatieve invloed van de katholieke kerk en de paus.

Natuurlijk mogen we de politici en de zogenaamde ‘anti-gender’ bewegingen niet vergeten die de Italiaanse samenleving bestoken met uitspraken gericht tegen LGBTIQ+ mensen. Tot slot zijn er de media, die niet onafhankelijk zijn. De familie van Berlusconi is de grootste aandeelhouder van Mediaset S.p.A., een Italiaans massamediabedrijf dat de grootste commerciële omroep van het land is. En de openbare omroep RAI, waarvan de leiders veranderden toen er een rechtse regering aan de macht kwam.

Aan het einde van ons gesprek vroeg ik hen of ik hen wilde citeren, wat ik moest schrijven. Hun antwoord was duidelijk: “Verandering moet komen van de jongeren in Italië. Daarom is het zo belangrijk dat het onderwijssysteem in Italië verandert.”

Mijn laatste stop: Bologna.

Bologna wordt vaak genoemd als de meest ruimdenkende stad van Italië. Behalve dat het de thuisbasis is van de meest prestigieuze universiteit van Italië en haar studenten, is er ook veel activisme en rebellie, vooral tegen het fascisme. Andere hete hangijzers zoals klimaatverandering zijn erg levendig in deze stad, zoals blijkt uit alle graffiti op de muren.

Voor de lunch ontmoet ik Clara Lhullier, een lesbische transfeministische onderzoekster uit Brazilië. Ze heeft vier jaar in Bologna gewoond. Tijdens deze jaren was ze vrijwilliger bij Cassero, het LGBTIQ+ centrum.

Séverine en Clara Lhullier.

Tussen de pasta en de wijn door praten we over haar onderzoek naar lesbische vrouwen in de politiek. Voor dit onderzoek vergelijkt ze de vermoorde Marielle Franco, het Braziliaanse boegbeeld van vrouwen uit onze gemeenschap, met de Servische premier Ana Brnabić.

Als ik naar haar eigen ervaringen in Bologna vraag, bevestigt ze de reputatie van de stad: “Bologna is de queer hoofdstad van Italië. Hier kun je hand in hand lopen, homo’s worden algemeen geaccepteerd en je bent veilig, je kunt uit de kast komen. Maar uit de kast komen is hier alleen mogelijk voor vrouwen in een bevoorrechte positie, ik bedoel vrouwen die blank zijn, hoogopgeleid, enz. Het is veel moeilijker als je zwart of trans bent.“

Clara gaat verder: “Zelfs in Bologna kwam ik in ongemakkelijke situaties terecht. Toen ik met een andere vrouw op straat liep (dit hoefde niet mijn vriendin te zijn), kwamen er mannen op ons af die ons ongemakkelijke vragen stelden. Toen ze hoorden dat ik uit Brazilië kwam, namen ze meteen aan dat ik naar Italië was gekomen om een man te zoeken. Dit is de mentaliteit van veel mannen in Italië: een vrouw die uit een ander land komt, komt alleen naar Italië om een man te vinden.”

Dit bewijs van patriarchaat is nog sterker op het platteland. Clara vertelde me dat het voor een vrouw bijna onmogelijk is om een bar op het platteland te bezoeken zonder in dit soort situaties terecht te komen die niet alleen ongemakkelijk, maar soms zelfs gevaarlijk zijn.

“Zelfs veel hetero’s die LGBTIQ+ mensen accepteren zien het probleem niet van deze patriarchale manier van denken over vrouwen, het benaderen van vrouwen en het behandelen van vrouwen.” In verband hiermee vroeg ik haar naar haatmisdrijven tegen LGBTIQ+ mensen. Ze bevestigde me dat het vaak gebeurt, maar dat het niet vaak wordt gezien als een haatmisdrijf. Zelfs in Bologna is haatmisdaad tegen LGBTIQ+-personen zeker niet uitgebannen.

Een paar dagen later bezocht ik het Casa delle Donne contro la Violenza waar ik de documentaire Io sono femminista! over de geschiedenis van het feminisme in Bologna zag. De strijd van deze vrouwen is onbeschrijfelijk in woorden. Eén getuigenis raakte me sterk.

Een vrouw legt uit dat ze haar tweede bevalling alleen thuis wilde laten plaatsvinden. Ze kon geen gynaecoloog vinden die dit voor de eerste wilde doen. Toen de gynaecoloog bij haar thuis kwam om te bevallen van haar tweede zoon, vroeg ze hem of hij wist waarom ze dit wilde. Ze legde hem uit dat ze wilde dat hij zou zien onder welke omstandigheden een abortus zou plaatsvinden als vrouwen geen hulp kregen in ziekenhuizen. Een belangrijk thema in deze documentaire is abortus, en vooral het recht daarop. Als slachtoffer van ‘corrigerende verkrachting’ zijn lesbische en biseksuele vrouwen specifiek bezorgd over abortusrechten.

Foto van de vertoning.

Deze documentaire deed me terugdenken aan de voorbeelden die ik het afgelopen jaar las over geweld tegen vrouwen uit onze gemeenschappen in Italië. Ik herinner me dat je bijna elke week kon lezen over agressie tegen LGBTIQ+ mensen. Een van de gruwelijkste verhalen die ik heb gelezen, gebeurde afgelopen zomer. Een minderjarig meisje werd neergestoken door haar vader omdat hij ontdekte dat ze een relatie had met een ander meisje. De moeder van het meisje steunde de vader volledig. Beide meisjes moesten vluchten voor de woedende vader. Het werd een van hen bijna fataal.

Toen ik klaar was met het schrijven van dit artikel, werd Italië – samen met Polen en Hongarije – veroordeeld door het Europees Parlement voor de anti-LGBTIQ+ retoriek van de regering en politieke leiders.

Na bijna tien dagen in Italië en talloze ontmoetingen, blijf ik achter met gemengde gevoelens. Ik heb veel veerkracht en wilskracht gezien. Maar tegelijkertijd zag ik ook een samenleving in crisis wat betreft het respecteren van fundamentele mensenrechten. Met een onderwijssysteem waar geen ruimte is voor LGBTIQ+ onderwerpen en uitgebreide seksuele voorlichting, media die niet onafhankelijk zijn, een cultuur van zwijgen en een patriarchale manier van denken over vrouwen, is het meer dan tijd om aan de bel te trekken.